TS Ngô Phương Lan: Hành trình phi thường của một phụ nữ hết lòng vì điện ảnh

Tại Hà Nội, TS Ngô Phương Lan - Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam - vừa được đích thân Bộ trưởng Bộ Văn hóa Pháp Rachida Dati trao Huân chương Sĩ quan văn học và nghệ thuật.

TS Ngô Phương Lan sinh ra trong gia đình có truyền thống nghệ thuật. Bố là NSND - đạo diễn Ngô Mạnh Lân, mẹ là NSND Ngọc Lan. Chồng là nhà báo Đinh Trọng Tuấn - nguyên Tổng biên tập tạp chí Thế giới điện ảnh. Con trai là đạo diễn Đinh Tuấn Vũ - người ghi dấu ấn với loạt phim điện ảnh, truyền hình: Cuộc đời của Yến, Chờ em đến ngày mai, Đội điều tra số 7…

Từ niềm đam mê điện ảnh…

Tôi làm việc với TS Ngô Phương Lan từ khoảng đầu những năm 2000, khi chị đang đảm nhận vai trò Trưởng Phòng Nghệ thuật - Cục Điện ảnh, thuộc Bộ Văn hóa - Thông tin thời điểm đó. Trong các cuộc phỏng vấn và trao đổi về công việc, điều tôi nhận ra là chị luôn dành sự quan tâm và nhiệt huyết của mình cho điện ảnh.

Suốt hơn 20 năm qua, có thể thấy, cuộc sống, những mối quan tâm, niềm đam mê, hoặc nói khác đi là "vũ trụ" xoay quanh Ngô Phương Lan như gói gọn trong hai chữ "điện ảnh".

Ngô Phương Lan từng theo học tại Trường Đại học Điện ảnh Quốc gia VGIK danh tiếng ở Moskva. Tại đây, chị có cơ hội tiếp cận với những kiệt tác kinh điển của điện ảnh thế giới. Sau thời gian du học 6 năm, khi trở về Việt Nam, Ngô Phương Lan đã cống hiến trọn vẹn tâm huyết cho sự phát triển của nền điện ảnh nước nhà trong quá trình công tác tại Cục Điện ảnh.

Trong bài phát biểu tại buổi lễ trao Huân chương Sĩ quan văn học và nghệ thuật cho TS Ngô Phương Lan, Bộ trưởng Văn hóa Pháp Rachida Dati nhận định: "Trên cương vị người lãnh đạo Cục Điện ảnh, bà Ngô Phương Lan đã thổi một luồng gió mới vào ngành điện ảnh, trong bối cảnh có nhiều chuyển biến với sự tham gia ngày càng mạnh mẽ của khu vực tư nhân, đồng thời bà luôn tích cực hỗ trợ và đồng hành cùng các thế hệ đạo diễn, nghệ sĩ trẻ".

"Tuy nhiên, những đóng góp của bà không chỉ dừng lại ở công tác quản lý nhà nước. Bà còn là một nhà phê bình, một cây bút tiểu luận, một nhà nghiên cứu. Năm 1999, luận án tiến sĩ của bà với đề tài Tính hiện đại và tính dân tộc trong điện ảnh Việt Nam đã đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình đưa điện ảnh Việt Nam đến gần hơn với công chúng quốc tế. Được xuất bản bằng tiếng Anh, công trình nghiên cứu này đã góp phần giới thiệu sâu sắc hơn về sự đa dạng, tính phức tạp và tiến trình phát triển của nền điện ảnh Việt Nam" - bà Rachida Dati tiếp tục nhận xét.

Năm 2023, khi đang bận rộn với rất nhiều dự án, kế hoạch điện ảnh, Ngô Phương Lan tiếp tục ra mắt tập tiểu luận phê bình điện ảnh Phác thảo điện ảnh Việt Nam thời đổi mới và hội nhập. Đây là cuốn sách thứ 4 trong sự nghiệp của chị. Việc TS Ngô Phương Lan ra mắt một cuốn sách dày gần 400 trang với loạt bài viết đánh giá, nhận định sâu sắc, đầy thực tiễn về thị trường điện ảnh Việt Nam là một sự bất ngờ, đầy tâm huyết, ghi dấu ấn tuổi 60. Sau 5 năm rời cương vị nữ Cục trưởng Cục Điện ảnh (Bộ VHTTDL) duy nhất cho tới nay, người ta tưởng chị sẽ ngừng làm việc, nhưng không, chị vẫn miệt mài với niềm đam mê bất tận dành cho điện ảnh.

… đến tầm ảnh hưởng vượt ra ngoài lãnh thổ Việt Nam

Trong bài phát biểu của mình, Bộ trưởng Văn hóa Pháp đã khiến nhiều người tham dự xúc động khi dành những nhận xét khách quan mà chân thực dành cho TS Ngô Phương Lan: "Huân chương cao quý này nhằm tôn vinh hành trình phi thường của một người phụ nữ vượt qua mọi giới hạn và rào cản, hết lòng vì điện ảnh. Tầm ảnh hưởng của bà đã lan tỏa vượt ra ngoài lãnh thổ Việt Nam. Bà cũng là biểu tượng cho mối quan hệ bền chặt giữa hai đất nước chúng ta".

Ngô Phương Lan có lẽ là nhà hoạt động điện ảnh Việt Nam hiếm hoi từng đặt chân tới tất cả các LHP quốc tế danh tiếng của khu vực và thế giới. Theo lời kể của chị, từ năm 1992 đã tham gia LHP quốc tế Fukuoka (Nhật Bản) với vai trò diễn giả giới thiệu điện ảnh Việt Nam. Sau đó là loạt LHP quốc tế lớn trong khu vực và thế giới: LHP Busan, LHP Cannes, Oscar…

Bên cạnh việc lan tỏa điện ảnh Việt ra thế giới, Ngô Phương Lan còn là người khởi xướng nhiều LHP quốc tế tổ chức tại Việt Nam, nhằm khẳng định vị thế nền điện ảnh, cũng như thu hút sự quan tâm của thế giới tới nền điện ảnh nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung. Năm 2010, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần thứ nhất do Cục Điện ảnh tổ chức với sự tham gia của gần 30 quốc gia. Từ năm 2011 đến 2018, Ngô Phương Lan cũng đảm nhận vai trò Giám đốc Liên hoan phim quốc tế Hà Nội.

Sau khi rời cương vị Cục trưởng Cục Điện ảnh, TS Ngô Phương Lan sáng lập Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam và được bầu là Chủ tịch qua hai nhiệm kỳ. Tổ chức này tiên phong đóng vai trò cầu nối giữa các cơ quan quản lý và giới chuyên môn, đồng thời khích lệ các tỉnh, thành trở thành những địa điểm quay phim, ghi hình bằng cách xây dựng các chính sách thu hút mới.

Dấu ấn của Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam cũng như cá nhân Ngô Phương Lan trong vai trò Chủ tịch khó liệt kê hết trong khuôn khổ một bài viết. Ở đây chỉ có thể đề cập đến nỗ lực để khai sinh và tổ chức một LHP quốc tế thường niên đầu tiên của Việt Nam: Liên hoan phim châu Á - Đà Nẵng. Liên hoan phim châu Á - Đà Nẵng lần thứ nhất năm 2023 cũng từng được báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) bầu chọn là sự kiện văn hóa nổi bật của năm.

Qua hai mùa tổ chức và chuẩn bị bước vào mùa thứ ba, LHP châu Á - Đà Nẵng đã trở thành một thương hiệu riêng của Đà Nẵng, cũng như điểm hẹn điện ảnh Việt trong giới làm phim quốc tế. LHP hướng tới sự trẻ trung, năng động, lựa chọn và vinh danh các tác phẩm điện ảnh xuất sắc, giàu giá trị nhân văn, có khám phá mới mẻ, nghệ thuật thể hiện độc đáo, đồng thời khích lệ những tài năng mới của điện ảnh Việt Nam và khu vực châu Á - Thái Bình Dương; giới thiệu rộng rãi đến công chúng những tác phẩm điện ảnh mới, có giá trị cao về nội dung và nghệ thuật của các nền điện ảnh châu Á và Việt Nam.

Năm 2024, Tiêu điểm điện ảnh Pháp trong LHP châu Á - Đà Nẵng lần thứ hai đã mang tới Đà Nẵng không chỉ những bộ phim đặc sắc của điện ảnh Pháp và còn là các chuyên gia điện ảnh hàng đầu trong khu vực và thế giới. Được biết năm nay, LHP châu Á - Đà Nẵng 2025 sẽ giới thiệu tới công chúng Tiêu điểm điện ảnh Hàn Quốc với loạt phim ghi dấu ấn cùng dàn nghệ sĩ được công chúng yêu mến.

Gặp TS Ngô Phương Lan những ngày này, chị vẫn luôn bận rộn như đã từng. Nhưng trong câu chuyện chị chia sẻ thì nhiệt huyết dành cho điện ảnh dường như chưa bao giờ "hạ nhiệt". Nhìn thấy nụ cười hạnh phúc của chị khi nhận tấm Huân chương Sĩ quan văn học và nghệ thuật, thầm chúc mừng chị với những thành tựu rực rỡ của một phụ nữ phi thường, luôn hết lòng vì điện ảnh.