Thể thao Việt Nam và thách thức TOP 50 Olympic: Môn trọng điểm, chuyện không phải ở cái tên

Tin từ Cục TDTT Việt Nam, dự kiến ngày 28/3 tại Hà Nội, ngành thể thao sẽ tổ chức Hội thảo góp ý Chương trình phát triển các môn thể thao trọng điểm chuẩn bị các kỳ Olympic, Asiad giai đoạn 2026-2046. Đây được xem là một "Hội nghị Diên Hồng" nữa của thể thao Việt Nam (TTVN), thể hiện tinh thần khẩn trương, quuyết liệt nhằm thực hiện Chiến lược phát triển TDTT 2030 – 2045.

Nhưng kinh nghiệm từ các "Hội nghị Diên Hồng" trước cho thấy mỗi khi đi vào các chi tiết thì khó khăn càng xuất hiện với mật độ dày đặc. Đó cũng có thể là lý do mà ngành thể thao "chia nhỏ" từng đề mục. Lần lượt từ vấn đề vĩ mô như chiến lược đầu tư, đến việc chọn lựa các môn cụ thể.

Định hướng đầu tư trọng điểm thì đã có gần một thập niên trước, sau Asiad 2018, thời điểm mà lẽ ra Việt Nam sẽ là quốc gia đăng cai sự kiện lớn nhất châu Á. Tuy nhiên, cho đến nay, ngành thể thao vẫn phải ngồi lại kiểm đếm xem có bao nhiêu môn trọng điểm, và quan trọng hơn là trả lời câu hỏi: Thế nào là môn trọng điểm?

Hiện nay, các đơn vị chuyên môn đã triển khai định hình 17 môn sẽ tập trung đầu tư gồm bơi, điền kinh, bắn súng, TDDC, cử tạ, đấu kiếm, quyền Anh (boxing), taekwondo, xe đạp, cầu lông, bắn cung, judo, vật, đua thuyền (thuộc nhóm Olympic) và wushu, cầu mây, karate (nhóm Asiad). Việc xác định 17 môn này không khó, vì đã có sẵn ở chương trình thi đấu truyền thống của Olympic và Asiad. Nhưng như đã nói, vấn đề không đơn giản chỉ là chuyện chọn môn này, bỏ môn kia, mà là phải định nghĩa "môn trọng điểm" vì điểm mấu chốt không phải nằm ở cái tên.

Theo lý thuyết lẫn thực tế, các môn cơ bản Olympic thường rất khó tìm kiếm VĐV có tài năng đặc biệt cũng như luôn đòi hỏi một mức độ đầu tư về tài chính rất lớn. Ai cũng biết môn bơi "trọng điểm" ra sao, nhưng để có một thành tích ở cấp độ Asiad thôi cũng là "câu chuyện trăm năm".

Singapore là "cường quốc Đông Nam Á" về bơi lội, nhưng gần nửa thế kỷ thống trị SEA Games thì họ cũng phải đợi đến khi "sản sinh" ra được một thần đồng như Joseph Schooling cùng một chế độ tập luyện hàng đầu thế giới thì mới có huy chương Olympic. Với bơi Việt Nam, riêng suất đầu tư cho Ánh Viên tập huấn dài hạn ở Mỹ thôi cũng đã là cố gắng "hy hữu" của TTVN rồi.

Nói như vậy để thấy việc chọn môn nào để thi thố tại Olympic, Asiad không khó, cái chính là cần hiểu cho đúng 2 chữ "trọng điểm". Nó phải bao gồm cả cơ chế đầu tư và năng lực sản sinh tài năng, tức là độ rộng phong trào và sự phù hợp thể chất. 

Nếu chúng ta cứ mặc định các môn tiêu chuẩn Olympic là "trọng điểm" thì sẽ có thể làm "mất chỗ" của các môn mới, nhiều khả năng sẽ phát triển mạnh và được đưa vào thi đấu Olympic hay Asiad trong tương lai. Bên cạnh đó, chưa lấy gì bảo đảm các môn tiêu chuẩn sẽ có thành tích kể cả được đầu tư mạnh. Hơn nữa, một khi yếu tố tài chính vẫn đang là một trở ngại, thì tính toán không khéo lại dẫn đến nửa vời, lãng phí.

Vì thế, chỉ riêng việc định nghĩa thế nào là "trọng điểm" cũng cần phải bàn cho kỹ để có một "bộ tiêu chuẩn" theo đặc thù của TTVN (Ví dụ như các nội dung nữ, các môn trí tuệ, đề cao sự khéo léo, khổ luyện…) trước khi quyết định chọn môn nào để Nhà nước đầu tư, môn nào để "khoán" thẳng cho các đơn vị xã hội. 

Việc sáp nhập các tỉnh – thành cũng như yêu cầu về tinh gọn bộ máy thể thao cũng sẽ tác động đến các định hướng về "đầu tư trọng điểm" trong tương lai. Khi quy mô và nguồn lực của một số địa phương tăng lên sau sáp nhập, thì có thể "khoán" cho một vài địa phương có đủ tiềm lực phát triển riêng một số môn. Quan trọng hơn, vẫn là câu chuyện về thể thao chuyên nghiệp, chiếc chìa khóa để giải mọi bài toán về đầu tư và nguồn nhân lực.