PSG nhận hơn 140 triệu euro nhưng có phải tiền thưởng đang khiến các giải VĐQG thụt lùi?

PSG nhận hơn 140 triệu euro tiền thưởng khi Luis Enrique cùng các cầu thủ của mình đã giành chức vô địch Champions League đầu tiên trong lịch sử câu lạc bộ với chiến thắng áp đảo 5-0 trước Inter Milan.

Tiền thưởng từ cúp châu Âu ngày càng tăng

Đây là một danh hiệu mà họ khao khát nhưng vẫn lẩn tránh kể từ khi Qatar Sports Investments (QSI) tiếp quản đội bóng cách đây gần 15 năm.

Kể từ đó, QSI đã đầu tư hàng tỷ euro để biến đổi một đội bóng vốn chỉ mới thành lập năm 1970 và từng hai lần vô địch Ligue 1. Kết quả là 11 danh hiệu vô địch Pháp trong 14 mùa giải tiếp theo với các cuộc đua nội địa của PSG hiếm khi mang dáng dấp của một cuộc cạnh tranh thực sự. Khi so sánh quỹ lương ở Ligue 1 – thước đo tài chính phản ánh hiệu suất trên sân – từ lâu đã cần hai thang đo riêng: một dành cho PSG, một cho các đội còn lại.

Do đó, tiền bạc không phải mối bận tâm hàng đầu của đội bóng Paris khi họ đánh bại Inter Milan với tỷ số 5-0. Chiến thắng tại Allianz Arena đã giúp PSG lập kỷ lục về tiền thưởng UEFA trong một mùa giải, vượt qua con số 138,8 triệu euro mà Real Madrid đạt được khi vô địch giải đấu này năm ngoái.

PSG đã thu về hơn 140 triệu euro từ chức vô địch, con số sẽ còn cao hơn nếu họ không xếp thứ 15 ở giai đoạn vòng bảng mới của giải, với 4 chiến thắng và 1 thất bại trong 8 trận. Inter làm tốt hơn, đứng thứ 4 với 6 chiến thắng và 1 trận hòa, giúp bù đắp phần nào khoản chênh lệch từ quyền truyền hình Ý vốn chiếm tỷ lệ nhỏ hơn trong quỹ thưởng Champions League. Tuy nhiên, thất bại 0-5 trước PSG khiến họ không thể đạt mốc 140 triệu euro như kỳ vọng.

PSG không thiếu tiền, nhưng các đối thủ nội địa của họ lại ở tình thế khác. Hợp đồng truyền hình Ligue 1 với DAZN vốn đã bị cắt giảm, đã bị hủy sau chỉ 1 mùa trong hợp đồng có thời hạn 5 năm. Vấn đề này được cho là khiến Jean-Marc Mickeler, lãnh đạo DNCG – cơ quan giám sát tài chính bóng đá Pháp, yêu cầu các câu lạc bộ lập ngân sách mà không tính đến nguồn thu truyền hình nội địa mùa tới.

Một báo cáo trên tờ L'Equipe hồi tháng Tám đã làm rõ sự sụt giảm đáng kể mà các câu lạc bộ Ligue 1 phải đối mặt, ngay cả khi hợp đồng DAZN còn hiệu lực. Đội vô địch (PSG) thu về khoảng 22 triệu euro tiền thưởng mùa này – chỉ bằng 1/3 so với 60 triệu euro của mùa 2023-24. Con số 22 triệu euro này chỉ hơn 18,6 triệu euro mà PSG và ba câu lạc bộ Ligue 1 khác nhận được khi vào vòng bảng Champions League.

Ở nhóm cuối bảng, đội xếp chót Montpellier được dự đoán chỉ thu về 5 triệu euro, cũng khoảng 1/3 so với 15 triệu euro của Clermont mùa trước. Dù tỷ lệ giảm tương tự, tác động thực tế lên các câu lạc bộ ở nhóm dưới tại Pháp sẽ khắc nghiệt hơn nhiều, trong khi số tiền thưởng tăng từ Champions League đã mang lại lợi thế lớn hơn cho PSG.

Mùa này, 3 câu lạc bộ Pháp khác cùng PSG tham gia Champions League và mỗi đội Lille, Monaco, Brest đều kiếm được nhiều tiền hơn từ châu Âu so với nội địa. Với Brest, lần đầu tiên tham dự đấu trường châu Âu trong lịch sử, họ được dự đoán thu về khoảng 50 triệu euro; trong khi tổng doanh thu của Brest mùa 2023-24 chỉ là 64 triệu euro.

Xét ở khía cạnh tích cực, dòng tiền từ màn trình diễn bất ngờ của Brest trên sân khấu lớn có thể nâng tầm một câu lạc bộ khó lòng cạnh tranh danh hiệu thường xuyên. Tuy nhiên, chênh lệch lớn giữa thu nhập nội địa và quốc tế có nguy cơ làm sâu sắc thêm khoảng cách trong một giải đấu vốn đã thiếu tính cạnh tranh ở nhóm đầu.

Đang có một sự chênh lệch lớn

Inter, dù thua đậm PSG trong trận chung kết, vẫn kiếm được nhiều tiền hơn từ châu Âu so với nội địa mùa này, sau khi bỏ lỡ danh hiệu Serie A thứ hai liên tiếp trước Napoli cuối tuần trước.

Tuy nhiên, khoảng cách này không quá lớn. Inter nhận 101,1 triệu euro tiền thưởng khi vô địch Serie A mùa 2023-24. Mùa này, dù chỉ giành vị trí Á quân nhưng chắc chắn số tiền thưởng không có quá nhiều sự chênh lệch.

Theo báo cáo mới nhất của UEFA về Cảnh quan Tài chính và Đầu tư Câu lạc bộ châu Âu, các câu lạc bộ ở Premier League Anh chỉ phụ thuộc vào thu nhập từ các giải đấu châu lục với 6,7% tổng doanh thu trong mùa 2022-23.

Đây là tỷ lệ thấp thứ 3 trong 54 hiệp hội quốc gia của UEFA; chỉ có Nga, nơi các đội bóng bị cấm tham gia 3 giải đấu lớn từ năm 2022 và Romania, nơi số liệu bị ảnh hưởng bởi năm tài chính của các câu lạc bộ tính theo năm dương lịch thay vì mùa bóng, có tỷ lệ thấp hơn.

Ở Tây Ban Nha và Đức, tiền từ UEFA chiếm khoảng 10% doanh thu giải đấu cao nhất, dù các câu lạc bộ ở hai quốc gia này nhận lần lượt 386 triệu euro và 335 triệu euro từ cơ quan quản lý bóng đá châu Âu. Các đội Tây Ban Nha và Đức, nhìn chung, tạo ra doanh thu đáng kể từ các nguồn khác.

Với phần còn lại của châu Âu, theo báo cáo UEFA, một số liên đoàn phụ thuộc đáng kể vào thu nhập châu Âu. Trong năm tài chính 2023, tại 5 liên đoàn, tiền từ UEFA chiếm hơn một nửa doanh thu hàng năm của các câu lạc bộ.

Dẫn đầu về mặt này trong cả năm 2022 và 2023 là Gibraltar, nơi tiền từ UEFA chiếm hơn 70% tổng doanh thu ở giải đấu cao nhất. Các câu lạc bộ từ quốc gia nhỏ bé ở cực nam Tây Âu chỉ tạo ra 8,2 triệu euro trong 2 năm, với 6 triệu euro đến từ cơ quan quản lý bóng đá châu lục.

Phần lớn số tiền đó thuộc về một câu lạc bộ. Lincoln Red Imps lọt vào vòng bảng Conference League mùa 2021-22 và tiếp tục hưởng thu nhập từ các giải đấu UEFA. Trong năm 2024, họ thu về thêm 2 triệu euro dù không vượt qua vòng loại Conference League mùa này. Điều này tốt cho họ nhưng gây hại cho cân bằng cạnh tranh nội địa; kể từ đầu thế kỷ, Lincoln chỉ 2 lần không vô địch giải đấu cao nhất Gibraltar.

Đó không phải hiện tượng phổ biến, nhưng có những ví dụ khác về cách tiền thưởng từ châu Âu có thể làm gia tăng khoảng cách nội địa.

Ở Moldova, đội xếp thứ ba trong danh sách, Sheriff Tiraspol vào vòng bảng Champions League mùa 2021-22 với chiến thắng lịch sử 2-1 trên sân của Real Madrid, nhà vô địch giải đấu năm đó. Với nỗ lực này, đội bóng đầu tiên từ giải Moldova lọt vào vòng bảng kiếm được 24,2 triệu euro tiền thưởng. Trong khi đó, tổng thu nhập của giải nội địa năm 2022 chỉ là 16 triệu euro (lưu ý rằng thu nhập châu Âu của Sheriff được chia cho năm tài chính 2021 và 2022, nên không tương ứng với thu nhập một mùa từ UEFA).

Hành trình của Sheriff đến Bernabeu bắt đầu từ việc vô địch Moldovan Super Liga mùa trước, danh hiệu nội địa thứ 19 trong 21 mùa. Con số đó nhanh chóng tăng thành 21 trong 23 mùa. Thành công ở châu Âu mang lại lợi thế tài chính lớn hơn tại quê nhà.

Tuy nhiên, điều kỳ lạ là sự vượt trội của Sheriff ở châu Âu sau đó lại đi kèm với sự giảm sút thống trị nội địa. Trong cả hai mùa 2023-24 và 2024-25, họ chỉ về nhì, cho thấy nhiều tiền hơn không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với thành công lớn hơn.

Trong các tài khoản câu lạc bộ kết thúc năm tài chính 2023, 15 liên đoàn phụ thuộc vào UEFA với hơn 1/4 thu nhập của các đội ở giải đấu cao nhất. Con số này thực tế giảm so với năm 2022 khi 22 hiệp hội có hơn 25% doanh thu từ UEFA.

Trong cả hai mùa 2021-22 và 2022-23, các đội ở Primeira Liga Bồ Đào Nha kiếm được 32% doanh thu từ châu Âu. Mùa sau, 195 triệu euro trong tổng doanh thu 615 triệu euro của giải đến từ UEFA, với phần lớn thuộc về một số ít đội bóng.

UEFA chưa công bố số liệu cho năm tài chính kết thúc 2024, nhưng xu hướng chung ở Bồ Đào Nha vẫn tiếp diễn. Trong số 13 câu lạc bộ, 161 triệu euro trong tổng doanh thu 587 triệu euro đến từ UEFA, dù tỷ lệ giảm so với năm 2023 (2024: 27%), vẫn là con số cao và chủ yếu thuộc về một số ít câu lạc bộ.

Mùa trước, 161 triệu euro tiền UEFA thuộc về 4 đội: Porto, Benfica, Braga và Sporting CP. Trừ Braga, các câu lạc bộ này đã có thu nhập cao hơn đáng kể so với phần còn lại của giải; tiền thưởng từ châu Âu chỉ làm rộng thêm khoảng cách hiện có. Có lý do mà chỉ Porto, Benfica hoặc Sporting được kỳ vọng sẽ vô địch ở Bồ Đào Nha vì sự giàu có với tài chính thu về từ châu Âu là một phần trong đó.

Tuy nhiên, không nên đổ lỗi hoàn toàn cho UEFA. Trong lịch sử 91 mùa giải của giải đấu cao nhất Bồ Đào Nha, chỉ 5 câu lạc bộ từng vô địch và hai trong số đó chỉ vô địch một lần. Benfica, Porto và Sporting chia nhau 89 danh hiệu, sự thống trị có từ lâu trước khi có tiền thưởng lớn từ châu Âu hay thậm chí khái niệm bóng đá châu lục.

Vẫn có những động lực tích cực

Cũng có ý kiến rằng, dù thu nhập từ châu Âu có thể làm giảm cân bằng cạnh tranh nội địa, nó cũng cần thiết để duy trì chất lượng các giải đấu UEFA. Điều này chắc chắn đúng ở Bồ Đào Nha, nơi mà nếu không có tiền thưởng từ Champions League – cả tiền thưởng lẫn lợi nhuận từ bán cầu thủ được các câu lạc bộ phô diễn ở đó – họ khó có cơ hội trình diễn tốt ở châu Âu như thường thấy.

Hơn nữa, doanh thu từ UEFA không chỉ giới hạn ở tiền thưởng từ 3 giải đấu cấp câu lạc bộ (C1, C2 và C3). Các khoản thanh toán cho các đội không tham gia, lên đến hàng trăm đội, đạt 260 triệu euro và đặc biệt ở các giải đấu có doanh thu thấp, là phần không thể thiếu trong ngân sách câu lạc bộ, dù các đội khác ở châu Âu kiếm được nhiều lần hơn. Dù vậy, gần đây đã có vận động để UEFA chia sẻ tài chính nhiều hơn, nhằm cải thiện vấn đề cân bằng cạnh tranh trên toàn châu lục.

Sau chiến thắng vang dội 5-0 trước Inter, tài khoản ngân hàng của PSG đã được hưởng lợi lớn từ hành trình vô địch mùa này. Điều đó không có gì lạ; tiền thưởng từ lâu đã là một phần của bóng đá với các đội thành công nhất kiếm được nhiều tiền nhất.

Việc phân phối số tiền khổng lồ mà các cơ quan quản lý nhận được từ tổ chức thể thao – qua 3 giải đấu chính và trận Siêu cúp trước mùa giữa nhà vô địch Champions League và Europa League, UEFA tạo ra doanh thu 3,724 tỷ euro trong mùa 2023-24 – cho các câu lạc bộ là điều hợp lý, dù cách làm tốt nhất vẫn là một cuộc tranh luận đang tiếp diễn và có thể sẽ ngày càng nổi bật khi dòng tiền ngày càng lớn.

Trên khắp châu Âu, tiền từ UEFA vừa gây áp lực lên các giải nội địa vừa nâng đỡ chúng. Liệu điều đó có được thực hiện theo cách khuyến khích một môn thể thao công bằng và cạnh tranh hay lại mang lại một vấn đề hoàn toàn khác?