Kỷ lục gia Ruth Chepngetich bị đình chỉ thi đấu vì doping

Ruth Chepngetich đã bị Đơn vị Liêm chính Thể thao (AIU) cấm thi đấu tạm thời sau khi dương tính với Hydrochlorothiazide (HCTZ) vào ngày 14/3. Tuy nhiên, kỷ lục thế giới marathon 2:09:56 của cô tại Chicago Marathon tháng 10/2024 có lẽ vẫn sẽ được công nhận.

Vụ việc này một lần nữa làm dấy lên tranh cãi về doping trong điền kinh, đặc biệt khi thành tích đột phá của Chepngetich từng bị nghi ngờ ngay từ đầu.

HCTZ và nghi vấn doping

Tại Chicago Marathon 2024, Chepngetich, 30 tuổi, đã phá kỷ lục thế giới marathon gần 2 phút, đạt thời gian 2:09:56, trở thành người phụ nữ đầu tiên chạy marathon dưới 2:10. Liên đoàn Điền kinh Thế giới công nhận kỷ lục này vào tháng 12, cho thấy bài kiểm tra doping sau cuộc đua không phát hiện chất cấm. Tuy nhiên, kết quả dương tính với HCTZ vào tháng 3 năm nay đã làm dấy lên nghi ngờ.

HCTZ là một loại thuốc lợi tiểu, không phải chất tăng cường hiệu suất, nhưng bị cấm vì thường được dùng để che giấu các chất cấm khác bằng cách làm loãng nước tiểu. Nồng độ HCTZ trong mẫu xét nghiệm của Chepngetich là 3800 ng/mL, gấp 190 lần giới hạn cho phép (20 ng/mL). Vì thế, khó có thể biện minh rằng đây là nhiễm bẩn vô tình. HCTZ thường được sử dụng để trị tích nước hoặc tăng huyết áp, nhưng mức độ cao như vậy cho thấy khả năng sử dụng có chủ ý.

Sau khi được thông báo vào ngày 16/4, Chepngetich hợp tác với AIU và tự nguyện rút khỏi London Marathon 2 ngày sau đó, viện dẫn lý do không đủ trạng thái tinh thần và thể chất. Mặc dù quy định không bắt buộc cấm tạm thời với chất che giấu, cô đã chọn chấp nhận lệnh cấm tạm thời từ ngày 19/4. Nếu lệnh cấm trở thành chính thức, các kết quả sau ngày kiểm tra dương tính có thể bị hủy, nhưng kỷ lục 2:09:56 của cô, đạt được 5 tháng trước, nhiều khả năng vẫn được giữ nguyên, trừ khi AIU phát hiện thêm bằng chứng hoặc có thay đổi quy định.

Chepngetich có quyền yêu cầu xét xử trước hội đồng kỷ luật. Lệnh cấm tiêu chuẩn cho chất như HCTZ là 2 năm, nhưng có thể dài hơn nếu có bằng chứng can thiệp vào quy trình chống doping, hoặc ngắn hơn nếu cô tiếp tục hợp tác. Nếu chỉ bị cấm 2 năm, cô có thể trở lại thi đấu vào tháng 4/2027, điều này gây thất vọng cho nhiều người trong cộng đồng chạy bộ, bởi chất che giấu thường liên quan đến các chất cấm nặng hơn với lệnh cấm 4 năm.

Doping trong điền kinh và phản ứng từ cộng đồng

Vụ việc của Chepngetich không phải cá biệt. Doping từ lâu đã là vấn đề nhức nhối trong điền kinh, đặc biệt ở Kenya, nơi hiện có 140 vận động viên trong danh sách không đủ tư cách thi đấu của AIU (cập nhật ngày 1/7), nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào. Ấn Độ có 129, Nga 61, Ethiopia 15, trong khi Mỹ có 14 và Vương quốc Anh không có ai. Tuy nhiên, chỉ một phần nhỏ những người dùng doping bị phát hiện, do các phương pháp như dùng liều nhỏ hoặc steroid thiết kế khó bị phát hiện hơn.

Thành tích của Chepngetich tại Chicago - chạy nửa chặng trong 1:04:15 và cải thiện kỷ lục cá nhân tới 4 phút 22 giây - đã gây nghi ngờ ngay từ đầu. Những cáo buộc doping ầm ĩ đến mức Điền kinh Kenya phải lên tiếng bác bỏ các "tuyên bố vô căn cứ". Tuy nhiên, việc giả định ai dùng doping mà không có bằng chứng là nguy hiểm. Nhiều người từng cho rằng Chepngetich xứng đáng được xét xử công bằng, nhưng kết quả dương tính mới nhất đã củng cố những nghi ngờ.

Các vận động viên khác đã bày tỏ sự thất vọng. Aisha Praught Leer nhấn mạnh doping không chỉ ảnh hưởng đến kết quả mà còn làm thay đổi chiến thuật cuộc đua, tiêu chuẩn tham dự các giải lớn như Thế vận hội, và cả thu nhập cũng như giấc mơ của các vận động viên trong sạch. Emily Sisson chia sẻ rằng việc cố gắng theo kịp những đối thủ có thể dùng doping đã gây tổn hại cho cơ thể cô, khiến tin tức này như "một cú đấm vào bụng". Gabriela DeBues-Stafford cho rằng cần thay đổi quy định để hủy bỏ các kỷ lục đạt được trước khi phát hiện doping, đồng thời nhấn mạnh áp lực lớn mà các vận động viên châu Phi phải đối mặt trong việc sử dụng chất cấm.

Vụ việc cũng làm dấy lên câu hỏi về vai trò của người đại diện Federico Rosa, người từng bị điều tra năm 2016 vì liên quan đến nhiều vận động viên dùng doping. Hiện Rosa quản lý khoảng 95 vận động viên, và vụ việc của Chepngetich có thể thúc đẩy xem xét lại hoạt động của ông này, dù chưa rõ sẽ có thay đổi gì đáng kể.

Doping không chỉ là gian lận mà còn gây hại cho sức khỏe. Mức HCTZ cao bất thường trong cơ thể Chepngetich đặt ra câu hỏi về sự an toàn của các chất này, khi những người hỗ trợ doping hiếm khi quan tâm đến sức khỏe lâu dài của vận động viên. Dù điền kinh không có vấn đề doping lớn hơn tuần trước, vụ việc này đã làm nóng lại cuộc tranh luận về sự công bằng và minh bạch trong thể thao.

Người viết vẫn tin rằng có những vận động viên trong sạch đang nỗ lực đúng cách. Và hệ thống kiểm soát doping đang hoạt động, dù không hoàn hảo. Vụ Chepngetich là lời nhắc nhở rằng để giải quyết triệt để vấn đề, cần truy trách nhiệm không chỉ vận động viên mà cả những người đứng sau họ nữa.